W dniach 24 do 26 kwietnia 2023 roku reprezentanci Diecezji Cieszyńskiej na czele z biskupem diecezji Adrianem Korczago, przedstawiciele miasta Wisła przebywali ze studyjną wizytą śladami ewangelików, którzy w czasie II Wojny Światowej przebywali w nazistowskich obozach koncentracyjnych.
Z inicjatywy Synodalnej Komisji Historycznej Diecezji Cieszyńskiej 9 osobowa grupa udała się do miejsc upamiętniających ewangelików oraz mieszkańców Śląska Cieszyńskiego innych wyznań i religii. Podczas podróży, w Stein koło Krems, oddano hołd poległym członkom „Straganu”, grupie wywiadu AK, w skład której wchodziło wielu Ślązaków z cieszyńskiego, szczególnie z Zaolzia oraz umęczonym na terenie obozu koncentracyjnego w Mauthausen-Gusen. Delegacja złożyła wieniec pod tablicą upamiętniającą zgładzonych katorżniczą pracą ewangelików, znajdującą się na terenie krematorium w Gusen. Biskup Adrian Korczago odczytał słowo 22 Psalmu, odśpiewano pieśni: Za rękę weź mnie Panie oraz Ojcowski dom. Natomiast w kaplicy na terenie Mauthausen biskup odczytywał słowa 42 Psalmu przeplatane śpiewem Kyrie eleison. Podczas zmawianych modlitw zakończonych Modlitwą Pańską śpiewano pieśni: Gdzie duszy ojczyzna oraz Brońże Panie nas na wieki.
Polskiej delegacji towarzyszył emerytowany biskup Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania w Austrii ks. Michael Bünker, który od wielu lat angażuje się na rzecz pamięci poległych (zwłaszcza wyznania ewangelickiego) w obozach koncentracyjnych znajdujących się w czasach nazizmu na terenie Austrii. Po byłym obozie w Gusen oprowadzała Teres Stockinger, która z ogromną pieczołowitością przybliżyła tragizm obozowych dni, a także skomplikowane dzieje powojenne terenu z nim związanego, nie ukrywając faktu wypierania przez Austriaków współudziału w straszliwych mordach czasu wojny i zobojętnienia w stosunku do tragicznych wydarzeń własnej przeszłości. Biskup Bünker był przewodnikiem po KZ Mauthausen, a także referentem podczas spotkania w sali parafii ewangelickiej w Linz, której to niektórzy niechlubni reprezentanci przykładali rękę do bestialskich aktów czasu wojny. Biskup omówił kulisy powstawania publikacji „Evangelische Pfarrer im KZ Mauthausen”. Swymi spostrzeżeniami dzielił się także drugi redaktor wspomnianej publikacji, a zarazem proboszcz parafii w Linz – ks. Dietlind Pichler.
Podczas wyprawy studyjnej do Austrii zwiedzano także malownicze miejscowości Doliny Wachau nad Dunajem. W czasach Reformacji tereny te zamieszkiwało około 80% ewangelików.Z Doliną Wachau związany był ród Zinzendorfów, których siedziba rodowa znajdowała się w Karlstetten. W okresie kontrreformacji sprzedali swój majątek i wyjechali do Frankonii, gdzie pozostali w służbie elektorów Brandenburgii i Saksonii. Obecnie miejscowość Karlstetten jest miejscowością partnerską dla Herrenhut.
W Stein od 1938 roku znajdował się największy zakład karny w Austrii. W nim to 6.04.1945 r. miała miejsce masakra, której ofiarą padło ponad 400 więźniów różnych narodowości. Natomiast 15.04.1945 r. dokonano bestialskiego mordu na więzionych członkach „Straganu”, który działał niemal całą wojnę był bardzo rozległą i skuteczną siatką wywiadowczą. Zaangażowani w nim byli Ślązacy. Organizacja szpiegowska objęła swoim działaniem prawie wszystkie zakłady zbrojeniowe i obiekty ważne pod względem gospodarczym. Po aresztowaniach zostali osadzeni w więzieniu Margaretten. Byli sądzeni i w większości za zdradę otrzymali karę śmierci. Wyroku nie wykonywano i kobiety doczekały wyzwolenia Wiednia przez Armię Czerwoną 6 kwietnia 1945 r. Natomiast mężczyźni 5 kwietnia 1945 r., dzień przed zajęciem przez Armię Radziecką więzienia Margarethen, opuścili więzienie (prawdopodobnie 46 osób, w tym 17 oskarżonych o przynależność do „Straganu”). Zostali pieszo popędzeni 70 km na zachód, do więzienia w Stein nad Dunajem. 15 kwietnia 1945 r. zostali zamordowani strzałami w tył głowy na podwórzu więziennym 1945 r. i pogrzebani w zbiorowej mogile. Byli to: Rudolf Blecha z Trzyńca (Zaolzie), Władysław Chortulański, Adam Cieńciała z Wędryni (Zaolzie), Karol Englisch z Krakowa, Władysław Gojniczek z Łyżbic (Zaolzie), Wilhelm Freudenreich, Rudolf Hutchinski z Bielska, Tadeusz Kiślański, Eugen Lach z Pietwałdu (Zaolzie), Rudolf Milat z Trzyńca (Zaolzie), Jan Mrózek z Wędryni (Zaolzie), Gustaw Ożana z Trzyńca (Zaolzie), Franciszek Plackowski, Eugeniusz Raczunas, Franciszek Szotkowski z Sibicy (Zaolzie), Józef Śliż i Rudolf Zwasta.
Dwóm członkom „Straganu” udało się zbiec podczas marszu do Stein, w czasie zamieszania spowodowanego bombardowaniem. Byli to: Stanisław Legierski z Trzyńca (Zaolzie) i Edward Pol. Wśród pędzonych nie było Władysława Babińskiego z Cieszyna, który po nieudanej ucieczce z więzienia przebywał w więziennym szpitalu i tam doczekał końca wojny.
Po zakończeniu wojny za zbrodnię nikt z oddziału SS, stacjonującego w pobliżu miasta, nie poniósł odpowiedzialności.
Film dokumentalny „Bohaterowie ze Stein” w reżyserii Piotra Szalszy (mieszkającego na stałe w Wiedniu) miał premierę w 2015 roku w Austrii, niemalże równe 70 lat po tych wydarzeniach.
„Evangelische Pfarrer im KZ Mauthausen” zawiera notki biograficzne ewangelickich duchownych, z całej Europy, którzy zginęli bądź byli więzieni w obozie Mauthausen-Gusen, a także pięciu innych zasłużonych dla kultury ewangelickiej osób. W grupie tej najwięcej jest Polaków, są to: Paweł Bocek, Edmund Bursche, Andrzej Buzek, Adolf Fierla, Józef Fierla, Władysław Fierla, Franciszek Gnida, Jan Karpecki, Karol Klus, Józef Mamica, Oskar Michejda, Karol Minker, Paweł Nikodem, Gustaw Ożana, Władysław Pawlas, Jan Sztwiertnia, Karol Sztwiertnia, Andrzej Wantuła, Adolf Zmełty. Biogramy pisali: dr Łukasz Barański, Marcin Gabryś, prof. Jarosław Kłaczkow, dr Aleksander Łupienko, ks. Karol Macura, Władysława Magiera, Maria Szlaur-Bujok, prof. Adrian Uljasz i Danuta Szczypka, która także koordynowała prace polskich autorów.
